Obecnie codzienną praktyką jest stosowanie w różnorodnych gałęziach przemysłu, rolnictwa czy przetwórstwa rolno-spożywczego dużych ilości związków chemicznych w postaci czystej lub w formie różnorodnych mieszanin. Z powodu swych własności fizykochemicznych coraz częściej mogą one stwarzać niebezpieczeństwo zatrucia, pożaru lub wybuchu.
Potencjalne źródło zagrożenia chemicznego to miejsce magazynowania, transportowania lub przetwarzania substancji chemicznych. Katastrofa (wypadek, awaria) chemiczna wiąże się z niekontrolowanym uwolnieniem substancji chemicznej powodującej zagrożenie toksyczne, wybuchowe lub pożarowe.
Miejsce i czas powstawania awarii o charakterze chemicznym trudno przewidzieć z góry, szczególnie w przypadku transportu, pęknięcia rurociągów, błędów technologicznych i niewłaściwego magazynowania, w których wyniku do otoczenia przedostaje się duża ilość substancji chemicznych, stwarzająca zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego, świata zwierzęcego i roślinnego, oraz innych elementów środowiska, a także poważne straty materialne.
Każdego roku rejestruje się kilkaset kolizji z udziałem pojazdów z towarami niebezpiecznymi. Najczęściej są to cysterny, które przewożą paliwa płynne, a każde uszkodzenie cysterny wypełnionej substancjami ropopochodnymi, niezależnie od jej wielkości, prowadzi do powstania rozlewisk, które przenikają do gruntu, wód podziemnych, toków wodnych, powodując degradację życia biologicznego. Zasięg strefy niebezpiecznej zależy od rodzaju, właściwości fizykochemicznych i ilości uwolnionej substancji.
Drogi rozprzestrzeniania się substancji niebezpiecznych są trzy: 1) gleba, gdzie nie ma bezpośredniego zagrożenia dla ludzi, ale zagrożenie ekologiczne jest poważne, 2) woda, gdzie nie ma bezpośredniego zagrożenia dla ludzi, ale jest dla ekosystemów wodnych, 3) powietrze, gdzie może wystąpić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Niekorzystnym zjawiskiem awarii jest powstawanie odpadów.
Stosownie do art. 3, pkt 23 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627), poważna awaria to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.
Stały rozwój techniki powoduje, że skutki awarii przemysłowych mogą być coraz groźniejsze dla otoczenia. Dawnie, przy prostych technologiach i stosunkowo małych ilościach substancji niebezpiecznych oraz małych koncentracjach mieszkańców, awarie instalacji zagrażały jednostkom albo niewielkim skupiskom ludzkim, dziś jednak nietrudno wyobrazić sobie awarię obiektu zagrażającą życiu i zdrowiu tysięcy ludzi, ich mieniu oraz środowisku naturalnemu. W pierwszym zaś rzędzie na skutki poważnych awarii narażona jest ludność zamieszkująca okolice zakładów przemysłowych stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii.
