Toksykologia jest nauką o truciznach (gr. toxicon - trucizna, logos - nauka). Pod pojęciem trucizny określa się substancję, która w niewielkich ilościach powoduje silne zaburzenia funkcji organizmu lub zgon.
Wraz z powszechną chemizacją życia ludzie stykają się z wieloma substancjami otrzymanymi zazwyczaj na drodze syntezy chemicznej, często użytecznymi (leki, kosmetyki, pestycydy, tworzywa sztuczne), które nie są naturalnymi składnikami żywego organizmu. Substancje te zwane są ksenobiotykami (gr. ksenos - obcy, biotikos - dotyczący życia), czyli substancjami obcymi. Ich stopień szkodliwości dla żywych organizmów zależy od wielu czynników, a zwłaszcza od wielkości przyjętej dawki. Dlatego też bardziej trafne i aktualne jest określenie toksykologii jako nauki o szkodliwym działaniu substancji chemicznych na żywy organizm.
Według szerszej definicji toksykologia jest dyscypliną naukową badającą aktualne lub potencjalne niebezpieczeństwo związane z działaniem substancji chemicznych na żywe organizmy i ekosystemy, opracowującą sposoby zapobiegania, rozpoznawania i leczenia zatruć.
Toksykologia kliniczna zajmuje się wpływem substancji trujących na organizm człowieka, ich wykrywaniu i zapobieganiu skutkom ich przyjmowania.
Toksykologia ogólna zajmuje się m.in. mechanizmami działania trucizn, zależnością między budową chemiczną a działaniem, losem trucizn w organizmie, problematyką łącznego działania trucizn, zagadnieniami prawnymi dotyczącymi bezpieczeństwa chemicznego.
Toksykokinetyka jest nauką o zmianach stężenia substancji trujących w rożnych organizmach w zależności od czasu. Bada ona ilościowo procesy wchłaniania, dystrybucji, biotransformacji i wydalania trucizn. Znajomość parametrów tych procesów pozwala na przewidywanie stężenia substancji w organizmie oraz szybkość jej usuwania – ustalenie czasu działania trucizny i ocena skutków biologicznych.
Farmakokinetyka zajmuje się zmianami stężeń leku w zależności od czasu: gdzie i jak szybko jest wchłaniana substancja lecznicza, jak zostaje ona rozmieszczona w organizmie, jak enzymy organizmu zmieniają budowę jej cząsteczki, gdzie, w jaki sposób i jak szybko jest on wydalany.
Losy leku/ksenobiotyku w organizmie:
L – liberation (uwolnienie)
A – absorbtion (wchłanianie)
D – distribution (rozmieszczenie)
M – metabolism (metabolizm)
E – excretion (wydalanie)
Uwalnianie - Rozpad postaci, w której lek/ksenobiotyku został wprowadzony (np. tabletki lub kapsułki), uwolnienie jego cząsteczek i ich rozpuszczenie w płynach ustrojowych. Przebieg tych procesów zależy głównie od czynników technologicznych
Wchłanianie - Wchłanianie - Procesy związane z przejściem leku/ksenobiotyku z miejsca podania do krążenia ogólnego
Dystrybucja - Proces rozmieszczania leku/ksenobiotyku w płynach i tkankach organizmu
Metabolizm - Szereg procesów biochemicznych, których głównym celem jest unieczynnienie leku/ksenobiotyku oraz ułatwienie jego eliminacji z organizmu
Uwalnianie - Procesy związane z usuwaniem leku/ksenobiotyku z organizmu
